Nxopaxopo wa mathyelo ma mavito ma swikolo swa le migangeni ya ka Hosi Muhlava Etzaneen

Abstract

Xikongomelokulu xa ndzavisiso lowu i ku kambisisa mathyelo ya mavito ya swikolo leswi kumekaka emigangeni ya hosi Muhlava, eka Masipala wa Tzaneen, eka xifundzatsongo xa Mopani, exifundzenikulu xa Limpopo. Xikongomelokulu lexi xi aviwa hi swiphemu swimbirhi leswikulu. Xosungula ku nga ku xopaxopa xivumbeko na nhlamuselo ya mavito ya swikolo swa ka Muhlava leswi thyiweke mavito ya vanhu, hi ku kongomisa eka mavito ya mani na mani na mavito ya vachaviseki. Xavumbirhi i ku lavisisa xivumbeko na nhlamuselo ya mavito ya swikolo swa ka Muhlava leswi thyiweke mavito ya swilo leswi nga riki vanhu swo tanihi milambu, tintshava, magova, tindhawu ni swin’wana ni swin’wana. Ndzavisiso lowu wu tirhisa thiyori yo hlamusela (Descriptivist Theory) leyi tumbuluxeke hi Kripke (1980). Hi ku landza Thiyori leyi vito rin’wana na rin’wana leri nga kona laha emisaveni ri na nhlamuselo yo karhi naswona ri na swivangelo leswi nga endla leswaku ri thyiwa. Ndzavisiso lowu wu endliwa hi ku landzelela xivumbeko xa nkoka. Mahungu lama nga xopaxopiwa eka ndzavisiso lowu ma hlengeletiwile hi ku tirhisa maendlo ya phurayimari, ku nga maendlelo lama kongomisaka eka ku kuma mahungu eka swihlovo swo sungula. Xitirho lexi tirhisiweke ehansi ka endlelo leri hi lexi vuriwaka inthavhiyu kumbe nhlokohliso wa swivutiso lexi endliwaka hi ndlela yo vulavurisana exikarhi ka vanhu vambirhi kumbe exikarhi ka munhu un’we na vanhu vo tala laha ku vutisiwaka swivutiso na ku nyika tinhlamulo hi ku vulavula. Swihlovo swa mina swa ndzavisiso i vavasati na vavanuna va ku huma eka miganga yo hambana ya le ka Hosi Muhlava, eka Masipala wa Tzaneen, ku nga eka Muhlava, eMariveni, eKhujwana na le Petanenge. Ku hlawuriwile vanhu lava nga vutisiwa swivutiso ku suka eka mitlawa ya vanhu leyi landzelaka: vaaki va miganga va nhungu, vaxinuna va mune na vavasati va mune, vadyondzisi va nhungu; vaxinuna va mune na vaxisati va mune, vafundhisi va nhungu; vaxinuna va mune na vaxisati va mune, na tindhuna ta nhungu. Mahungu man’wana lama nga tirhisiwa eka ndzavisiso lowu ma kumeka kusuka eka switsariwa swo tanihi tibuku, tijenali, maphephahungu na swin’wana. Eka ndzavisiso lowu ku tirhisiwile tindlela timbirhi ta ku xopaxopa mahungu, ku nga nxopaxopo wa vundzeni bya tsalwa na nxopaxopo wa nkoka hi ku landza vi mikongomelo. Endlelo ro sungula ri tirhisiwa ku longoloxa timhaka ta ndzavisiso lowu hi ku landza mikongomelo yo karhi. Endlelo ra vumbirhi ri vuriwa nxopaxopo wa vundzeni. Eka ndzavisiso lowu, endlelo leri ri tirhisiwile hi ndlela yo va ku xopaxopiwa mathyelo ya vito rin’wana na rin’wana ra lama nga hlengeletiwa hi xikongomelo xo kuma tinhlamuselo ta wona na ndlela leyi ma vumbiweke ha yona. Mbuyelo wa ndzavisiso lowu wu kumile leswaku mavito ya swikolo swa ka hosi Muhlava ma thyiwile hi xikongomelo xa ku xixima vachaviseki na ku tsundzuka mitirho leyinene leyi nga endliwa hi vanhu vo hambanahambana hi xikongomelo xa leswaku rixaka leri ra ha taka ri ta kuma matimu lama.