Abstract:
Ṱhoḓisiso iyi yo ḓitika kha u ṱoḓisisa u muthufhadzwa ha miraḓo ya muvhili wa muthu sa
nḓila ya u bvukulula maidioma kha Tshivenḓa hu tshi shumiswa tswikelelo ya u andisa.
Vhavenḓa ndi lushaka lune lu wanala Afrika Tshipembe tshiṱirikini tsha Vhembe, Vunduni ḽa
Limpopo nga vhunzhi. `
Ṱhoḓisiso iyi yo shumisa na mbambedzo ho sedzwa zwine zwa khou ṱoḓa u swikelelwa.
Mbambedzo ndi u sumbedza u fana ha zwithu zwivhili nga zwine zwa vha nazwo. Ho itwa
na mbambedzo kha ṱhoḓisiso iyi hu tshi vhambedzwa kutshilele kwa muthu na miraḓo ya
muvhili ye ya shumiswa kha ṱhoḓisiso iyi.
Ṱhoḓisiso iyi yo shumisa ngona ya khwaḽithetivi sa vhunga ndivho khulwane hu u ṱoḓa u
pfhesesa maidioma a Tshivenḓa zwi tshi bva kha mvelele ya Vhavenḓa. Ndi Vhavenḓa
vhaṋe vhane vha vha na nḓivho khulwane ya maidioma. Mafhungo a ṱhoḓisiso iyi o
kuvhanganyiwa hu tshi shumiswa mbudziso na mbudzisavhathu dzine dzo ṋewa
vhadzulapo vha Vhavenḓa vhane vha vha vhaaluwa vha tshiṱirikini tsha Vhembe, vunduni
ḽa Limpopo, Afrika Tshipembe.
Ṱhoḓisiso iyi yo wanulusa uri maidioma a Tshivenḓa a na ṱhalutshedzo dzo fhambanaho na
zwine zwo ḓowelea sa ṱhalutshedzo dza maipfhi a Tshivenḓa. Zwiṅwe hafhu, ṱhoḓisiso iyi
yo bvisela khagala uri musi muthu a tshi ṱoḓa u pfhesesa maidioma a Tshivenḓa nga
vhuḓalo, u tea u vha na nḓivho nga ha mvelele ya Tshivenḓa, a vhe muthu a ḓivhaho na
mishumo ya miraḓo ya muvhili wa muthu.
Ndivho khulwane ya ṱhoḓisiso iyi ndi u sengulusa maidioma a Tshivenḓa ane tshivhumbeo
tshao tsha vha na madzina ane a bva kha miraḓo ya muvhili wa muthu. Tsumbo dza
madzina ayo ndi: mbilu, tshanḓa, mulomo, mulenzhe, maṱo, ṱhoho na nḓevhe kha u vha na
maanḓa a u ṱuṱuwedza kana u bvisa ṱhalutshedzo nnzhi hu tshi shumiswa tswikelelo ya
dzhenerethivi kana ya u andisa na mbambedzo. Ṱhoḓisiso iyi yo itelwa u thivha gake kha
maṅwalwa ngauri a hu athu vha na ṱhoḓisiso yo no itwaho nga ha maidioma a Tshivenḓa
ane tshivhumbeo tshao tsha vha na madzina ane kwama miraḓo ya muvhili wa muthu i nḓila
ya u bvukulula vhupfhiwa ha muthu nga ha zwine a khou amba.
